وجود کنیز و غلام در جامه مسلمانان حتی در خانه‌ی امامان معصوم، این سوال را به وجود می‌آورد که چرا برده‌داری در اتمسفر شیعی نیز دیده می‌شود؟

پیش از هرچیز باید بدانیم غلامان و کنیزان، اسرای جنگی بودند. این افراد بعد از مغلوبه شدن جنگ در شهر به فروش می‌رسیدند یا به نحوی میان مردم تقسیم می‎شدند.

آن وقت‌ها اسرای جنگی را نمی‌کشتند؛ چه بسا امکان اسارت و زندان و اینجورچیزها هم زیاد فراهم نبود. یک راه وجود داشت و آن زیست مسالمت‌آمیز با یک اسیر بود.

زیست مسالمت‌آمیز با اسیر، دارای احکام و قوانین و شرایط خودش بود. از دیگر سو، بخشی از اقتصاد جامعه و فرهنگ رایج در آن، برده‌داری را به یک تجارت تبدیل کرده بود.

البته اینکه این تجارت مورد تایید ائمه بوده یا نه را باید در رفتار امامان جستجو کنیم و نهایتا خود نتیجه بگیریم.

آزاد کردن برده‌ها

در احکام صادر شده در بیان امامان معصوم، برای آزاد کردن برده ثواب برشمرده شده است. در برخی موارد، کفاره برخی گناهان، آزاد کردن برده بوده است. این به معنای برخورد و تقابلی نرم با این تجارت بوده است .

رفتار انسان‌دوستانه

رفتارهای نقل شده نشان می‌دهد: رفتار امامان با برده‌ها، حاکی از یک رفتار انسان دوستانه (بر خلاف فرهنگ رایجِ آن روز) بوده است.

رشد و تربیت، مراقبت، انسان دوستی و نهایتا آزاد کردن برده‌ها را در ساختار رفتاری امامان معصوم به وضوح می‌بینیم.

ازدواج با یک بانوی اسیر و احترام به او

امام حسن عسکری با یک بانوی اسیر شده در جنگ میان اعراب و رومیان ازدواج کردند. یعنی هیچگاه وی را به کنیزی نگرفتند بلکه مثل یک زن آزاد و محترم با او برخورد کردند. یعنی این ازدواج از روی رغبت و رضایت صورت گرفته است. این احترام هنوز نزد شیعیان پابرجاست. آن بانو کسی نبود جز ملیکا، یا همان نرجس خاتون مادر امام زمان علیه السلام

ائمه در جنگ‌ها حضور نداشتند

جنگ اعراب با ایران و رومیان و … بدون حضور ائمه و بدون مُهر تایید آن‌ها بود. حتی آن ائمه بزرگوار، خودشان یکی یکی توسط همان حاکمان وقت، کشته شدند. این نکته‌ای است که نباید از نظر دور داشت. 

این نوشتار در معرض تکامل تدریجی قرار خواهد گرفت.